Rok 2 (III semestr)
Trujące rośliny krajowe i egzotyczne (15 h)
Tematyka przedmiotu dotyczy wiedzy o dziko rosnących i uprawianych na terenie Polski gatunkach roślin trujących. Studenci zapoznają się przede wszystkim z gatunkami, do których jest łatwy dostęp, bo rosną w naszych lasach (np. wawrzynek wilcze łyko, kruszyna pospolita, trzmielina, konwalia), na łąkach (np. szczwół plamisty, jaskier jadowity, psianka, ciemiężyca, piołun), na polach (np. groszek siewny, łubin żółty, kąkol polny) czy też hodowane są jako rośliny ogrodowe (np. cis, glicynia, rącznik pospolity, tojad mocny, barwinek) lub doniczkowe (difenbachia, kroton, skrzydłokwiat, gwiazda betlejemska), na skutek czego mogą stać się źródłem zatrucia (najczęściej po przypadkowym spożyciu przez dzieci). Zwłaszcza może mieć to miejsce kiedy źródłem związków toksycznych są owoce, nasiona lub liście. Dodatkowym elementem zajęć są ciekawostki o wybranych roślinach trujących krajów egzotycznych. W zakres zajęć wchodzi klasyfikacja i charakterystyka botaniczna pozwalająca rozpoznać omawiane gatunki, ich występowanie, krótka charakterystyka substancji toksycznych w nich występujących oraz informacje dotyczące możliwości i objawów zatrucia. Zajęcia podzielone są na tematy pod kątem występowania danych gatunków: „Trujące drzewa i krzewy”, „Trujące rośliny naszych łąk i pól”, „Trujące rośliny doniczkowe oraz hodowane w ogrodach”, „Trujące rośliny egzotyczne”. W ramach zajęć przedstawiana jest także problematyka zakwitów sinic i wytwarzanych przez nie toksyn (neurotoksyn, hepatotoksyn, dermatotoksyn), które mogą być groźne dla człowieka oraz ciekawostki dotyczące roślin „drapieżnych” (mięsożernych).
Przedmiot jest skierowanych do wszystkich studentów, którzy w przyszłości poprzez powszechną dostępność w aptece dla pacjenta, ale też funkcję jaką pełni w swoim środowisku farmaceuta, mogą być pierwszym kompetentnym źródłem informacji dotyczących ewentualnego zatrucia i dalszej drogi postępowania.
Zaliczenie: pisemne – test
Kierownik przedmiotu: prof. UM dr hab. I. Grzegorczyk-Karolak
Osoby prowadzące zajęcia: prof. UM dr hab. I. Grzegorczyk-Karolak, dr I. Weremczuk-Jeżyna
Rok 3 (V semestr)
Rośliny psychoaktywne (15 h)
Tematyka przedmiotu dotyczy wiedzy o gatunkach roślin i grzybów mających działanie odurzające, halucynogenne i narkotyczne. Zajęcia obejmują rozpoznawanie gatunków roślin i grzybów działających psychoaktywnie zarówno tych rosnących w Polsce jak i obcych naszej florze. Student zapoznaje się z podstawowymi efektami działania tych surowców i związanymi z nimi potencjalnymi zagrożeniami. Programem zajęć objęto wszystkie gatunki znajdujące się w aktualnym Wykazie środków odurzających Ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o Przeciwdziałaniu narkomanii wraz z jej dwoma późniejszymi poprawkami ( z dnia 20 marca 2009 i 24 kwietnia 2015 roku) (Salvia divinorum – szałwia wieszcza, Tabernanthe iboga – iboga, Cannabis sativa – konopie siewne, Papaver sominferum – mak lekarski, Trichocereus peruvianus – San Pedro, Kava kava, Mitragyna speciosa – karatom, Erythroxylum coca – krasnodrzew pospolity, Calea zacatechichi, Nymphaea caerulea – lotos błękitny, Banisteriopsis caapi, Psychotria viridis – chakruna, Catha edulis – czwuliczka jadalna, Leonotis leonurus, Mimosa teniflora – jurema, Peganum harmala – ruta syryjska, Rivea corymbosa, Ipomoea tricolor –wilec trójbarwny, Argyreia nervosa –powój hawajski, ale także inne gatunki obecnie dostępne i nieraz popularne w innych krajach w Europie, które w naszym kraju nie znajdują się jeszcze na liście środków zakazanych takie jak: Nepeta cataria – kocimiętka, Eschscholzia californica – maczek kalifornijski, Anadenanthera peregrina- yopo, Lophophora williamsii – cierniec Williamsa czy Mesembryanthemum – przypołudnik. W trakcie seminariów omawiane są także zagadnienia prawne dotyczące substancji psychoaktywnych obowiązujące w Polsce i innych krajach Europy.
Przedmiot jest skierowany do wszystkich studentów, zwłaszcza zaś tych mających bezpośredni kontakt z pacjentami. Obecnie ze względu na łatwą dostępność i szeroki problem nadużywania (zwłaszcza przez młodzież) środków odurzających ważnym jest, aby wiedza absolwenta farmacji dotycząca wyglądu, dostępności i efektów stosowania roślinnych surowców psychoaktywnych była wyższa niż przeciętnego nastolatka. Jest to istotne również z tego względu, że często to właśnie farmaceuta musi służyć informacjami zaniepokojonym rodzicom zwracającym się o poradę dotyczącą tego zagadnienia do aptekarza jako osoby kompetentnej, z którą w każdej chwili jest kontakt. Istotnym jest także posiadanie świadomości, iż niektóre gatunki i surowce roślinne o działaniu odurzającym występują bez ograniczenia w naszym zasięgu, bo są to ogólnodostępne środki spożywcze np. gałka muszkatołowa, owoce miechunki czy też są to rośliny dzikorosnące na terenie naszego kraju (takie jak pokrzyk wilcza jagoda, bieluń dziędzierzawa, lulek czarny czy muchomor czerwony).
Zaliczenie: pisemne – test
Kierownik przedmiotu: prof. UM dr hab. I. Grzegorczyk-Karolak
Osoby prowadzące zajęcia: prof. UM dr hab. I. Grzegorczyk-Karolak, dr I. Weremczuk-Jeżyna
Rok 4 (VII semestr)
Rośliny i ich metabolity stosowane w kosmetologii (15h)
Celem przedmiotu jest przedstawienie wiedzy na temat roślin i substancji roślinnych, które mogą być i są wykorzystywane w kosmetologii. Zajęcia obejmują omówienie wybranych gatunków roślin wykorzystywanych przy produkcji kosmetyków zarówno tych pielęgnacyjnych, jak i tych stosowanych w leczeniu i profilaktyce różnych chorób skórnych. Studenci analizują receptury obecnych na rynku kosmetyków o różnych profilach działania: o działaniu oczyszczającym, przeciwzmarszczkowym, ochronnym, nawilżającym, wzmacniającym naczynka, przeciwzapalnym, przeciwtrądzikowym, kosmetyków ujędrniających, antycellulitowych, przeznaczonych do pielęgnacji cery wrażliwej i atopowej, rozjaśniających przebarwienia, posłonecznych, produktów do higieny jamy ustnej, do higieny intymnej, pielęgnujących dłonie i stopy czy też przeznaczonych do pielęgnacji i wzmacniania włosów pod względem zawartych w nich surowców roślinnych. Rozróżniają poszczególne gatunki roślin, a także łączą obecność konkretnych metabolitów roślinnych z ich potencjalnym znaczeniem i zastosowaniem w kosmetologii.
Nie tylko leczenie, ale również pielęgnacja skóry bazująca na surowcach naturalnych jest obecnie bardzo popularna. Przedmiot może być więc interesujący dla studentów farmacji, bo wiele aptek dysponuje dość szerokim asortymentem kosmetyków, w którym łatwiej się poruszać mając szerszą wiedzę z tego zakresu oraz osobom które myślą w przyszłości o pracy w obszarze farmacji przemysłowej, jako że firmy kosmetyczne stanowią jedną z gałęzi przemysłu farmaceutycznego.
Zaliczenie: pisemne – test
Kierownik przedmiot: prof. UM dr hab. I. Grzegorczyk-Karolak
Osoby prowadzące zajęcia: prof. UM dr hab. I. Grzegorczyk-Karolak
Rok 4 (VIII semestr)
Biotechnologia roślin – nowoczesne metody otrzymywania naturalnych leków i kosmetyków (15h)
Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z metodami biotechnologicznymi wykorzystywanymi do otrzymania roślin i ich metabolitów mających znaczenie w lecznictwie i kosmetologii. Na zajęciach omawiane są metody mikrorozmnażania roślin w hodowli in vitro i ich wykorzystania dla pozyskiwania różnych gatunków roślin leczniczych i ozdobnych. Omawiane są także kultury komórkowe i kultury organów, w tym kultury korzeni transformowanych mogące być cennym źródłem metabolitów wtórnych. Studenci w ramach fakultetów mają okazję sami pracować z kulturami: przygotowywać podłoża wzrostowe, pasażować kultury organów i tkanek w warunkach sterylnych i obserwować wzrost hodowanych kultur w czasie. W ramach zajęć studenci zapoznają się z wykorzystaniem kultur in vitro dla pozyskiwania roślinnych metabolitów wtórnych, modyfikacji warunków hodowli w celu zwiększenia produkcji związków bioaktywnych, w tym z zasadami otrzymywania przykładowych związków leczniczych na drodze biotransformacji. Omawiana jest problematyka zwiększenia skali hodowli z laboratoryjnej do przemysłowej (hodowla w bioreaktorach). Na zajęciach poruszany jest także temat wykorzystanie kultur in vitro w celu modyfikacji roślin dla poprawy ich cech jakościowych, zwiększenia odporności na warunki środowiska (niska i wysoka temperatura, wysokie zasolenie itp.), zwiększenia odporności na choroby (bakteryjne, wirusowe, grzybowe) i odporności na szkodniki (owady). Tematem fakultetu jest także produkcja obcych białek w roślinach oraz szczepionki roślinne. Zajęcia poruszają temat zalet i wad kultur in vitro.
Kierownik przedmiotu: prof. UM dr hab. I. Grzegorczyk-Karolak
Osoby prowadzące zajęcia: prof. UM dr hab. I. Grzegorczyk-Karolak, prof. UM dr E. Skała
Zaliczenie: pisemne – test